در یکی از درس‌های پرورش تسلط کلامی به بحث عادت‌ها، اصول و باورهای مرتبط با تسلط کلامی پرداختیم.
یکی از عادت‌های مهم در پرورش تسلط کلامی، توجه به ظرافت‌های کلامی و تفاوت‌ها و شباهت‌ها و ساختار کلمات است.
اما حساسیت به کلمات و ریزبینی در مورد آنها چیزی نیست که بتوانیم آن را صرفاً در حد توصیه مطرح کنیم و سپس به بحث‌های دیگر بپردازیم.
به همین علت، مجموعه درس‌های ظرافت‌های کلامی با هدف تمرین برای توجه بیشتر به واژه‌ها طراحی و منتشر شده‌اند.
برخی از اهداف مجموعه درس‌های ظرافت‌های کلامی به شرح زیر است:
- به ساختار کلمات و نحوه‌ی شکل گرفتن هر یک از آنها حساس‌تر شویم.
- به تفاوت‌هایی که در بار معنایی واژه‌های مشابه وجود دارد بیشتر توجه کنیم.
- سعی کنیم تاریخچه‌ای را که در پشت برخی کلمات وجود دارد بخوانیم، حدس بزنیم یا کشف کنیم.
و در یک کلام:
از بازی با کلمات، لذت بیشتری ببریم؛ چون نخستین گام در خوب حرف زدن و خوب نوشتن و سخن‌دان و سخن‌ور شدن، لذت بردن از بازی با کلمات است.
به عنوان مثال به این پرسش‌ها توجه کنید:
- پشیمانی و حسرت و ندامت و دریغ و تاسف، برای بسیاری از ما کمابیش یک معنا دارند و حتی گاهی آنها را به جای یکدیگر به کار می‌بریم. اما آیا واقعاً یک معنای یکسان دارند؟ چه تفاوت‌هایی ممکن است بین آنها وجود داشته باشد؟ به کار بردن هر کدام از آنها، چه پیامی را به مخاطب ارسال می‌کند؟
- چه زمانی می‌توانیم بگوییم تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم و چه زمانی باید واژه‌ی توافق‌نامه را به کار ببریم؟
- واژه‌هایی مثل شادی و خوشحالی و شادمانی را عموماً به جای یکدیگر به کار می‌بریم. شاید تفاوت چندانی هم میان آنها به نظر نرسد. اما برای کسی که می‌خواهد واقعاً برای شادتر شدن وقت بگذارد و مثلاً درس‌های چگونه شاد باشیم را دنبال کند، آیا باز هم این واژه‌ها باید یک معنا داشته باشند و مترادف فرض شوند؟
قرار نیست در این مجموعه درس، تک تک واژه‌های زبان فارسی را بررسی کنیم. حتی اگر میل به چنین کاری هم داشتیم، می‌دانیم که در عمل امکان‌پذیر نیست.
هدف ما در این درس‌ها، بررسی چند مثال است. مثال‌هایی برای اینکه صرفاً به فکر کردن بر روی واژه‌ها عادت کنیم.
در درس بعدی، کمی بیشتر در مورد اهمیت حساسیت بر روی کلمات صحبت می‌کنیم و سپس در طی چند درس به بررسی تعدادی مثال می‌پردازیم.